Troszcząc się o wody podziemne, będące najlepszym źródłem wody pitnej, Międzynarodowe Stowarzyszenie Hydrogeologów (IAH) od lat podejmuje szereg inicjatyw, by upowszechnić wiedzę na temat zasobów wód podziemnych, ich zrównoważonego wykorzystania oraz ochrony. Stowarzyszenie zrzesza naukowców, inżynierów, zarządców wód i innych specjalistów zajmujących się szeroko rozumianą gospodarką wód podziemnych. W 2021 r. IAH zorganizowało aż dwa kongresy: w sierpniu 2021 r. odbył się 47. kongres IAH w São Paulo w Brazylii, a we wrześniu 2021 r. 48. kongres IAH w Brukseli w Belgii.
Z tej okazji, Krajowe Oddziały IAH w Brazylii i Belgii, wraz z Komitetem Wykonawczym IAH, Associação Brasileira de Águas Subterrâneas (ABAS) oraz Asociación Latinoamericana de Hidrología Subterránea para el Desarrollo (ALHSUD) rozpoczęły badania ankietowe dotyczące wyzwań i działań w zakresie wód podziemnych w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju i wzrostu świadomości społecznej. W badaniu wzięło udział kilkuset hydrogeologów z całego świata.
Analiza przesłanych odpowiedzi oraz prowokujące do myślenia sugestie były podstawą wypracowania dokumentu São Paulo-Brussels Groundwater Declaration, w którym zawarto następujące postulaty:
Wody podziemne mają kluczowe znaczenie dla przetrwania Ziemi:
- Wody podziemne są najczęściej wydobywanym zasobem naturalnym. Są odpowiedzialne za zaopatrywanie w wodę ponad 50% światowej populacji, stanowiąc jedyne źródło wody w wielu miejscach, w tym w regionach suchych i półsuchych.
- W warstwach wodonośnych, naturalnych zbiornikach wodnych naszej planety, znajduje się 97% słodkiej i płynnej wody, która jest głównym sprzymierzeńcem w walce ze zmianami klimatu, ponieważ długie okresy suszy mają niewielki wpływ na dostępność wody.
- Wody podziemne wspierają działalność gospodarczą na całym świecie, zaopatrując 40% nawadnianych upraw rolnych i 30% przemysłu. Jednak gospodarcze i społeczne znaczenie wód podziemnych jest niedoceniane. Łatwo dostępne przy niskich kosztach, o dobrej jakości naturalnej i występujące w prawie wszystkich częściach planety, wody podziemne mają kluczowe znaczenie dla gospodarki lokalnej i rodzinnej oraz działalności rolniczej. Mimo to, jej znaczenie często nie jest doceniane przez zarządzających i rządy.
- Wody podziemne, jako łatwo dostępne, są pierwszym wyborem dla ludzi bez dostępu do publicznych wodociągów, a zatem są istotnym sprzymierzeńcem w walce z ubóstwem i śmiertelnością dzieci. Wody podziemne umożliwiają przetrwanie populacji znajdujących się w trudnej sytuacji.
- Woda gruntowa jest aktywnym składnikiem cyklu hydrologicznego, który utrzymuje przepływ w rzekach i jeziorach, zapobiega intruzji słonej wody na obszarach przybrzeżnych, podtrzymuje drzewa w lasach oraz życie w lasach namorzynowych i na terenach podmokłych. Różnorodność biologiczna w znacznym stopniu zależy od wód gruntowych.
Każdy z nas musi stawić czoła poniższym problemom:
- Zasoby wód podziemnych są zagrożone przez nadmierną eksploatację warstw wodonośnych, pogłębioną przez degradację jakości spowodowaną działalnością miejską i rolniczą. Ilość i jakość wód podziemnych są ze sobą powiązane: jedno jest mało przydatne bez drugiego.
- Zrównoważone zarządzanie wodami podziemnymi wymaga monitorowania, regulacji i komunikacji. Ponieważ wody podziemne są niewidoczne, społeczeństwo i decydenci nie doceniają ich znaczenia oraz konsekwencji oddziaływań naturalnych i antropogenicznych. W większości regionów świata brakuje odpowiedniego monitoringu zarówno jakości, jak i ilości. Komunikacja na temat roli wód podziemnych ma kluczowe znaczenie dla społeczeństwa, gospodarki i środowiska.
- Brak woli politycznej jest jedną z głównych przeszkód w zarządzaniu i gospodarowaniu wodami podziemnymi w większości regionów świata. Decydenci i politycy preferują duże, widoczne obiekty infrastrukturalne ze względu na ich znaczenie w porównaniu ze studniami, poświęcając więcej uwagi poborom wód powierzchniowych.
- Zarządzanie i gospodarka wodami podziemnymi są ograniczone przez brak badań, co uniemożliwia identyfikację problemów i potrzeb związanych z zarządzaniem zasobami wodnymi. Sytuację pogarsza fakt, że instytucje rządowe nie są w stanie zająć się tym problemem, ponieważ kwestie związane z wodami podziemnymi są rozproszone pomiędzy różne organy rządowe bez jednoznacznie określonych kompetencji i odpowiedzialności oraz koordynacji.
Skuteczna ochrona wód podziemnych wymaga pilnie podjęcia następujących działań:
- Zachęcanie, wspieranie i składanie petycji do rządów w celu ustanowienia lub wzmocnienia ich polityki zarządzania wodami podziemnymi zgodnie z Celami Zrównoważonego Rozwoju ONZ, w szczególności SDG-6, który dąży do powszechnego i sprawiedliwego dostępu do bezpiecznej wody i odpowiednich warunków sanitarnych dla wszystkich.
- Zachęcanie do korzystania z wód podziemnych i rozszerzanie ich wykorzystania, które, mimo że borykają się z lokalnymi problemami nadmiernej eksploatacji i zanieczyszczenia, są nadal zasobami, które nie zostały w pełni wykorzystane. Rozszerzenie ich wykorzystania zmniejszyłoby problemy wynikające z globalnej zmiany klimatu, zmniejszyłoby ubóstwo oraz wsparłoby wzrost gospodarczy i dobrobyt społeczny. Wykorzystanie wód podziemnych, w połączeniu z innymi zasobami, sprzyjałoby ochronie i odbudowie wrażliwych ekosystemów.
- Wzmocnienie instytucji odpowiedzialnych za zarządzanie wodami podziemnymi, tak aby promowały one skuteczną, integrującą, etyczną, demokratyczną i świadomą pod względem społeczno-ekologicznym politykę. Dobre zarządzanie musi opierać się na dobrych podstawach naukowych.
- Zachęcanie do prowadzenia i rozpowszechnianie badań, innowacji i wdrażania dobrych praktyk w zakresie wykorzystania i ochrony wody, w tym zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi (IWRM), które uwzględniają łączne wykorzystanie wód powierzchniowych i podziemnych oraz rozwiązania oparte na przyrodzie w celu sprostania wyzwaniom związanym z bezpieczeństwem wodnym i dobrobytem społeczeństwa.
- Poszukiwanie środków finansowych i inwestowanie w rozwój zintegrowanej i zrównoważonej gospodarki wodnej, uznając wody podziemne za równie ważny zasób, który ze względu na swoje właściwości wymaga systematycznych badań, oferujących innowacyjne i skuteczne rozwiązania problemów społeczeństwa i środowiska.
- Uznanie i promowanie potencjału młodych hydrogeologów w poszukiwaniu nowych rozwiązań dla nadmiernej eksploatacji, zanieczyszczenia i braku zarządzania zasobami wodnymi, poprzez inwestycje w ich szkolenia techniczne i naukowe, oferując stypendia i wsparcie dla badań akademickich.
- Uznanie, że hydrogeolodzy i naukowcy zajmujący się wodą mają społeczny i etyczny obowiązek tworzenia i udostępniania wiedzy generowanej w celu promowania właściwego zarządzania i gospodarowania wodami podziemnymi oraz skutecznego angażowania społeczeństwa i zainteresowanych stron w rozwiązywanie problemów, które dotykają ludność, zwłaszcza z krajów rozwijających się.
- Wody podziemne są zasobem ukrytym przed naszym wzrokiem, co utrudnia społeczeństwu i decydentom zaangażowanie się w poszukiwanie rozwiązań ich problemów, dlatego rządy, hydrogeolodzy, organizacje pozarządowe i całe społeczeństwo muszą podjąć wysiłek, aby uczynić dostrzegalnym ten kluczowy zasób dla dobrobytu planety i godnego życia ludzkiego.
Uczyńmy to, co niewidzialne, widzialnym!
Deklarację można podpisać wchodząc na stronę internetową:
https://brabeldeclaration.getresponsepages.com
do czego gorąco Państwa zachęcam w imieniu swoim i Sekretariatu IAH.
Anna Kuczyńska, Sekretarz Polskiego Komitetu Narodowego IAH
