Państwowy Instytut Geologiczny PIB w latach 2013-2019 był generalnym wykonawcą i prowadził nadzór merytoryczny nad realizacją dużego i bardzo ważnego przedsięwzięcia „Wykonanie programów prac i dokumentacji hydrogeologicznych ustalających zasoby dyspozycyjne wód podziemnych dla potrzeb przeprowadzania bilansów wodnogospodarczych oraz opracowania warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni", finansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

W ramach przedsięwzięcia opracowano 40 dokumentacji hydrogeologicznych ustalających zasoby dyspozycyjne wód podziemnych, pracami obejmując niemal połowę powierzchni kraju. W efekcie zasoby dyspozycyjne wód podziemnych są obecnie udokumentowane na obszarze całej Polski. Zakończenie realizacji przedsięwzięcia to zarazem zakończenie, trwającego od połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, procesu dokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych kraju.

Zakończenie realizacji tego przedsięwzięcia stworzyło okazję do przeglądu zastosowanych metod, zagadnień i problemów związanych z wyznaczaniem zasobów dyspozycyjnych oraz prezentacji wyników prac. W opracowanym w PIG-PIB Informatorze państwowej służby hydrogeologicznej (PSH) skoncentrowano się na kwestii ograniczeń środowiskowych w ustalaniu zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych – omówiono je na przykładzie zlewni Biebrzy.

Od wielu lat wody podziemne w Polsce znajdują się pod rosnącą presją spowodowaną ciągłym wzrostem zapotrzebowania na wody o dobrej jakości do szeregu różnych zastosowań – do celów pitnych, przemysłowych, rolniczych, w tym nawodnieniowych. Jednocześnie wzrasta świadomość konieczności ich racjonalnego zagospodarowania i ochrony.

Zlewnia Biebrzy to obszar unikatowy w skali kraju pod względem wartości środowiska przyrodniczego, wymagającego szczególnej ochrony. W dolinie Biebrzy znajduje się największy w Polsce obszar mokradeł, stanowiący miejsce występowania wielu rzadkich siedlisk roślinnych oraz gatunków zwierząt. Jest to jednocześnie obszar wyjątkowy z punktu widzenia wód podziemnych, gdyż stanowią tu one podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę oraz podstawę do funkcjonowania istniejących tu unikatowych obszarów chronionych. Zlewnia Biebrzy stanowi doskonały przykład obszaru, w którym zachowanie w systemie wodonośnym odpowiedniej ilości wody dla funkcjonowania ekosystemów zależnych od wód podziemnych, w tym zachowania przepływów nienaruszalnych rzek, jest jednym z ważniejszych elementów oceny zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych.

W niniejszym Informatorze przedstawiono m. in. wyniki obliczeń zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych zlewni Biebrzy wykonanych metodą hydrologiczną i modelowania matematycznego. Pierwsza z metod, poza przepływem nienaruszalnym rzek, nie uwzględnia innych kryteriów środowiskowych. Natomiast przyjęte, w obliczeniu zasobów dyspozycyjnych metodą modelowania matematycznego, kryteria środowiskowe (przyrodniczo-środowiskowe), pozwoliły zachować odpowiednie warunki wodne ekosystemom lądowym zależnym od wód podziemnych, przy poborze wód podziemnych z ujęć w wysokości zatwierdzonych zasobów dyspozycyjnych. Znaczny udział obszarów wymagających szczególnej ochrony, stanowiący ponad 30% obszaru zlewni Biebrzy, w sposób istotny wpłynął na zmniejszenie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych tego regionu. W dużym uproszczeniu, dla tych właśnie obszarów zarezerwowane jest około 60% zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych oszacowanych metodą hydrologiczną.