Materiały Informacyjne państwowej służby hydrogeologicznej

Stan środowiskowy wód podziemnych w Polsce przedstawiany jest za pomocą trzech wskaźników: jakości chemicznej, stanu zasobów oraz położenia zwierciadła wody.

Wskaźnik jakości chemicznej wód podziemnych ilustruje wyniki oceny stanu chemicznego wód podziemnych wykonanej na podstawie monitoringu chemicznego Państwowego Monitoringu Środowiska. Wyrażany jest w procentach powierzchni kraju, gdzie jakość wód podziemnych spełnia wymogi kryteriów środowiskowych składu chemicznego, tzn. stan chemiczny wód podziemnych nie przekracza stężeń progowych dobrego stanu wód podziemnych, określonych w Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z 11 października 2019 r. Wartość wskaźnika jest aktualizowana raz w roku, z rocznym opóźnieniem.
Wskaźnik stanu zasobów wód podziemnych ilustruje wyniki oceny ilości zasobów wód podziemnych wykonanej na podstawie analizy zasobów wód podziemnych rozumianych jako suma wielkości zasobów dyspozycyjnych i perspektywicznych wód podziemnych oraz wielkości poboru wód. Wyrażany jest w procentach powierzchni kraju, gdzie nie stwierdzono nadmiernego sczerpania zasobów wód podziemnych; wartość wskaźnika jest aktualizowana raz w roku, z dwuletnim opóźnieniem.
Dane o wielkości poborów wskazują, że na obszarze 96,7% kraju nie stwierdza się nadmiernego sczerpania zasobów wód podziemnych dostępnych do zagospodarowania. Na pozostałym obszarze wykorzystanie zasobów jest pełne lub nadmierne – powierzchnia tych obszarów nie uległa zmianie w stosunku do ubiegłych lat.
Wskaźnik położenia zwierciadła wody podziemnej ilustruje aktualne jego położenie względem stref stanów wód; informuje w jakim procencie punktów sieci obserwacyjno – badawczej wód podziemnych, w analizowanym okresie czasu, zwierciadło (lub wydajność źródeł) znajdowało się w strefie stanów (wydajności źródeł) wysokich i średnich; wartość wskaźnika jest aktualizowana raz na kwartał.

Do obliczeń wskaźników hydrogeologicznych dla wielolecia przyjmowanego jako reprezentatywne przyjmuje się stany wód od roku 1991 do roku 2015. Zmiana wielolecia, w stosunku do którego wykonywane są obliczenia, ma wpływ na wyniki.

Wskaźniki	2016 [%]	2017 [%]	2018 [%]	2019 [%]	2020 [%]	2021 [%]	2022 [%]	2023 [%]
Jakości chemicznej	95,02	87,94	- *	95,57	- *	- *
Wskaźnik położenia zwierciadła wody podziemnej w odniesieniu do wielolecia 1991-2015
I kwartał hydrologiczny	43,35	64,42	86,64	61,95	45,09	60,40	63,65	54,80%
II kwartał hydrologiczny	54,20	69,48	87,01	67,75	45,37	65,71	70,90
III kwartał hydrologiczny	56,20	78,35	74,00	62,30	50,22	68,10	62,00
IV kwartał hydrologiczny	60,14	81,15	70,94	52,53	56,28	71,69	58,35

*) w danym roku przeprowadzono monitoring operacyjny, zgodnie z harmonogramem Państwowego Monitoringu Środowiska nie wykonywano oceny stanu JCWPd wg tych danych, nie było możliwości wyliczenia wskaźnika jakości chemicznej wód podziemnych.

Wskaźnik jakości chemicznej

Zgodnie z harmonogramem Państwowego Monitoringu Środowiska, realizowanego przez PIG-PIB na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, ocena stanu jednolitych części wód podziemnych od 2018 r. będzie wykonywana jedynie wg danych zebranych podczas monitoringu diagnostycznego.

W 2019 r. przeprowadzono monitoring diagnostyczny 172 jednolitych części wód podziemnych, a w roku 2020, na podstawie zebranych danych, została wykonana ocena stanu JCWPd i możliwe było obliczenie wskaźnika jakości chemicznej wód podziemnych.

Według danych z 2019 r. wskaźnik jakości chemicznej wynosił 95,57% i został obliczony na podstawie wyników oceny stanu chemicznego 172 jednolitych części wód podziemnych (ryc.1, ryc.2).

Ryc. 1 Ocena stanu chemicznego wód podziemnych według danych z 2019 r.

Ryc.2 Monitoring stanu chemicznego wód podziemnych - Klasyfikacja jakości wód podziemnych według danych z 2019 r.

Wskaźnik stanu zasobów

Dane o wielkości poborów, wskazują, że na obszarze 96,7% kraju nie stwierdza się nadmiernego sczerpania zasobów wód podziemnych dostępnych do zagospodarowania. Na pozostałym obszarze wykorzystanie zasobów jest pełne lub nadmierne – powierzchnia tych obszarów nie uległa zmianie w stosunku do ubiegłego roku.

Ryc. 3. Stopień wykorzystania zasobów wód podziemnych w Polsce (analiza zasobów rozumianych jako suma zasobów dyspozycyjnych i perspektywicznych w obszarach zlewni bilansowych)

Uwaga: wielkości zasobów wód podziemnych – miarodajne dla 2016 r., pobór średni dla 2015 r. (w poborze nie uwzględniono poboru nierejestrowanego, poboru w ramach zwykłego korzystania z wód oraz części poboru zwolnionego z opłat za korzystanie ze środowiska)

Wskaźnik położenia zwierciadła wody podziemnej

Rozkład wskaźnika położenia zwierciadła wody podziemnej w ostatnich latach wskazywał na pogłębiający się proces obniżania zwierciadła wód podziemnych w wielu rejonach Polski, co miało związek z warunkami meteorologicznymi oraz z reagującymi na nie wahaniami wód podziemnych. W skali kraju proces ten wyhamował i od 2020 roku zwierciadło wód podziemnych powoli zaczęło się odbudowywać. Z kwartału na kwartał wartość wskaźnika wzrastała do czwartego kwartału hydrologicznego 2021 włącznie. W 2022 roku ponownie obserwowano obniżenie wskaźnika położenia wody podziemnej i ten proces kontynuuje się w pierwszym kwartale roku hydrologicznego 2023.

W pierwszym kwartale roku hydrologicznego 2023 w skali kraju wskaźnik położenia zwierciadła wody podziemnej wyniósł 54,80% i był niższy od wskaźnika z kwartału poprzedniego o ponad 3 punkty procentowe. W strefie stanów niskich było 45,20%, w strefie stanów średnich 44,31% a w strefie stanów wysokich 10,48% punktów. To kwartał z nieznaczną przewagą punktów ze zwierciadłem wód podziemnych w strefie stanów niskich.

W roku hydrologicznym 2023 (od listopada 2022 r. do stycznia 2023 r.) państwowa służba hydrogeologiczna opublikowała dwa ostrzeżenia dotyczące sytuacji hydrogeologicznej w kraju (6/2022 i 1/2023).

W czwartym kwartale roku hydrologicznego 2022 w skali kraju wskaźnik położenia zwierciadła wody podziemnej wyniósł 58,35% i był niższy od wskaźnika z kwartału poprzedniego o niemal 4 punkty procentowe. W strefie stanów niskich było 41,65%, w strefie stanów średnich 47,60% a w strefie stanów wysokich 10,75% punktów. To kolejny kwartał z przewagą punktów ze zwierciadłem wód podziemnych w strefie stanów średnich.

W okresie od sierpnia do listopada włącznie państwowa służba hydrogeologiczna opublikowała pięć ostrzeżeń dotyczących sytuacji hydrogeologicznej w kraju. Ostrzeżenia znajdują się w aktualnościach na stronie Instytutu Aktualności PIG-PIB.

Na koniec listopada 2022 r. opublikowano ostrzeżenie, w którym stan zagrożenia obowiązywał dla województw: zachodniopomorskiego, pomorskiego, kujawsko-pomorskiego, lubuskiego, wielkopolskiego, dolnośląskiego oraz warmińsko-mazurskiego, mazowieckiego i świętokrzyskiego. Odwołano stan zagrożenia dla obszarów w obrębie województwa podlaskiego.

Z końcem stycznia 2023 r potwierdzono stan zagrożenia dla województw: zachodniopomorskiego, pomorskiego, kujawsko-pomorskiego, wielkopolskiego, warmińsko-mazurskiego, mazowieckiego oraz lubuskiego i dolnośląskiego. Odwołano stan zagrożenia dla województwa świętokrzyskiego.

W ostrzeżeniach publikowane są informacje o niskich stanach położenia zwierciadła wód podziemnych, które mogą lokalnie powodować występowanie niedoborów wody w indywidualnych płytkich ujęciach gospodarskich oraz w ujęciach komunalnych eksploatujących pierwszy poziom wodonośny. Nie przewidywano trudności w pobieraniu wody z głębszych poziomów wodonośnych, w tym eksploatowanych przez ujęcia komunalne bądź przemysłowe.

pdf Zobacz wyniki w latach 2010 - 2015 uwzględniające wielolecie 1991 - 2005. (73 KB)