Celem niniejszej pracy jest określenie stopnia zagrożenia i degradacji wód podziemnych rejonu częstochowsko-zawierciańskiego, hydrogeologicznie odkrytego, poddanego intensywnej antropopresji.

W pracy skoncentrowano się na ocenie stopnia zagrożenia,skażenia i degradacji wód podziemnych. Zagrożenie i degradacja wód następuje na skutek działalności górnictwa rud cynkowo-ołowiowych, żelaza, węgla brunatnego i surowców skalnych. Ma to wyraz w występowaniu kwaśnych wód kopalnianych, zanieczyszczeniu wód metalami ciężkimi i siarczanami. Dotyczy to kopalń zlikwidowanych, aktualnie działających oraz projektowanych. Na zagrożenie ze strony górnictwa, przemysłu i zagospodarowania terenu nakłada się rosnące zagrożenie azotanami. Nie bez znaczenia jest też oddziaływanie dwóch sąsiednich aglomeracji miejsko-przemysłowych – Górnego Śląska i Krakowa.

Badaniami objęto obszar wyżynny o powierzchni 2908 km2, który rozciąga się od doliny Liswarty na północy po dolinę Białej Przemszy na południu. Region ten wyróżnia się niepowtarzalnym obliczem fizjograficznym. Największą powierzchnię badanego obszaru zajmuje znaczący fragment Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i Wyżyny Wieluńskiej, tworzący szczelinowo-krasowy poziom wodonośny jury górnej. Powierzchnia węglanowych, krasowych utworów jury górnej objętych niniejszą pracą wynosi 1605 km2. W południowej części opracowywanego obszaru występuje drugi zasobny szczelinowo-krasowy poziom wodonośny związany z węglanowymi osadami triasu.

Jest to jednocześnie obszar unikatowy w skali kraju podwzględem wartości środowiska przyrodniczego, wymagający szczególnej ochrony. Znalazło to wyraz w utworzeniu na tym obszarze zespołów parków krajobrazowych, wielu rezerwatów przyrody i obszarów Natura 2000. Region ten jest wyjątkowy z punktu widzenia wód podziemnych – do zaopatrzenia ludności są wykorzystywane wyłącznie wody podziemne, występujące głównie w szczelinowo-krasowych warstwach jury i triasu. Należy podkreślić, że opisywane w niniejszej pracy, obszary krasowe charakteryzują się ubóstwem wód powierzchniowych. Wody podziemne regionu podlegają bardzo silnej, różnorodnej antropopresji.

W informatorze podkreślono również specyfikę dominujących na badanym obszarze ośrodków szczelinowo-krasowychw utworach jury górnej i triasu węglanowego.

Afiliacje autorów Informatora PSH pt. „Wody podziemne rejonu częstochowsko-zawierciańskiego ich występowanie,zagrożenia, degradacja i ochrona” (wyd. PIG-PIB, Warszawa 2016):

Andrzej Pacholweski¹, Jarosław Szulik¹, Martyna Guzik¹, Piotr Liszka¹, Sylwester Wilanowski¹, Marcin Zembal¹,Andrzej Wierzbowski², Lesław Skrzypczyk², Wojciech Komorowski², Mariusz Czop³, Jacek Motyka³, Stanisław Witczak³, Anna Żurek³, Bronisław A. Matyja⁴

1. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Górnośląski, ul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiec.
2. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa.
3. AGH Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. A. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków.
4. Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa.