Projekt Waterprotect – efekty współpracy

Przedstawicielki zespołu realizującego projekt badawczy pn. Waterprotect - Anna Kuczyńska i Marzena Nowakowska wzięły udział w kolejnym spotkaniu projektu, które odbyło się w dniach 17-18 czerwca 2019 r. w Wexford (Irlandia). Spotkanie miało na celu wymianę doświadczeń pomiędzy partnerami projektu z zakresu działań wdrażanych w sektorze rolniczym na rzecz ochrony środowiska wodnego. Wydarzenie zorganizowane zostało przez irlandzkich partnerów projektu z Teagasc – Agriculture and Food Development Authority, zajmujących się działalnością naukową oraz doradztwem rolniczym.

Spotkanie składało się z dwóch części: warsztatów tematycznych dotyczących pakietu roboczego WP6 – Upscalling, czyli przenoszenia problemów lokalnych na wyższe poziomy administracyjne oraz sesji terenowej w zlewni pilotażowej Castledockerell. Korzystając z okazji, zorganizowane zostało także kolejne spotkanie grupy sterującej projektu Waterprotect (core group meeting).

waterprotect2019 1


Podczas obrad przedstawiono przykłady współpracy międzyinstytucjonalnej w Irlandii, gdzie zwrócono uwagę na wdrażane już zmiany legislacyjne, mające na celu integrację działań podejmowanych w różnych sektorach gospodarki na rzecz potrzeb ochrony środowiska wodnego. W sektorze rolniczym szczególną rolę odgrywa przemysł spożywczy oraz producenci żywności, których działalność wiąże się z dużym oddziaływaniem na środowisko wodne, zarówno w sensie ilościowym jak i jakościowym. W sektorze tym wyraźnie zarysowują się zmiany, adresujące potrzeby konsumenta w kierunku produkcji mającej mniejsze oddziaływanie na środowisko, co bezpośrednio przekłada się na konieczność wprowadzania modyfikacji na poziomie gospodarstw rolnych.

W tym kontekście warto zwrócić uwagę na istniejący od ponad 10 lat w Irlandii program pn. Agricultural Catchments Programme (ACP), który został powołany w celu sprawdzenia efektywności dobrych praktyk rolniczych oraz programów działań wdrażanych na mocy Dyrektywy Azotanowej. Głównym celem programu ACP jest monitorowanie oraz ocena skuteczności irlandzkich uregulowań formalno-prawnych dotyczących ochrony wód przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego. Zarówno w Irlandii, jak i innych krajach UE, regulacje te wciąż wzbudzają wiele kontrowersji wśród rolników. Dlatego drugim, równorzędnym celem programu jest zgromadzenie dowodów naukowych potwierdzających, iż działania podejmowane przez irlandzkich rolników w zakresie ochrony wód przed zanieczyszczeniem odrolniczym są zgodne z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej, mówiącymi o poprawie lub utrzymaniu dobrego stanu wód. Tak postawione cele pozwoliły na szeroką akceptację programu wśród rolników oraz ich duże zaangażowanie w jego realizację.

Program ACP został wdrożony w 6 obszarach pilotażowych obejmujących łącznie ponad 300 gospodarstw rolnych. Dwa z nich zostały wytypowane jako zlewnie pilotażowe projektu Waterprotect. Przekrojowe badania (wody podziemne, wody powierzchniowe, gleby, opady) prowadzone są bezpośrednio na polach użytkowanych rolniczo. Analizie podlega również struktura upraw, sposób nawożenia oraz rentowność gospodarstw rolnych.

waterprotect2019 2


Prowadzone od lat badania pozwoliły na wypracowanie rozwiązań zwiększających zyski na poziomie gospodarstwa, przy jednoczesnym ograniczeniu strat azotu do środowiska wodnego. Wskazują one jednoznacznie na możliwość wprowadzenia zmian w sposobie nawożenia, a co za tym idzie – poprawę jakości wód, która nie zmniejsza, a wręcz może zwiększyć rentowność gospodarstw rolnych.

Podstawą wypracowania tych rozwiązań jest nie tylko wnikliwa analiza związku pomiędzy źródłem zanieczyszczenia, drogą migracji oraz oddziaływania na receptor, ale również oparta na zaufaniu relacja pomiędzy rolnikiem i doradcą rolniczym. Podkreślić tu należy rolę, jaką pełnią doradcy rolniczy w systemie zarządzania zasobami wodnymi, których zadaniem jest przekonanie rolników do zasadności wdrażania programów działań i zasad dobrej praktyki rolniczej. Poprzez zaangażowanie rolników w działania programu ACP znacząco podniesiono ich akceptację dla tych obu programów.

waterprotect2019 3


Warto podkreślić, że dodatkowym kluczem do sukcesu jest wypracowane ścisłe współdziałanie na poziomie lokalnym w formie komitetów sterujących (steering commitees) pomiędzy samorządem, doradcami rolniczymi oraz Environmental Protection Agency (EPA), organem publicznym odpowiadającym za ochronę środowiska w Irlandii.

Oprócz doradców rolniczych w spotkaniu uczestniczyli również przedstawiciele hrabstwa Wexford, reprezentanci irlandzkiej agencji ochrony środowiska, przedstawiciele przemysłu rolno-spożywczego oraz delegaci delegatury DG Environment przy Komisji Europejskiej. Wszyscy jednogłośnie zwracali uwagę na potrzebę zapewnienia zgodności i ujednolicenia wymogów dyrektyw i przepisów formalno-prawnych.

waterprotect2019 4


W drugim dniu spotkania zaprezentowano szczegółowy zakres badań prowadzonych w zlewni Castledockerell, omawiając szczegóły współpracy z rolnikami przy projekcie. Wielokrotnie potwierdzano potrzebę zapewnienia odpowiedniej jakości danych i wiarygodności dokonywanych analiz, których pierwszymi recenzentami są rolnicy. Tylko odpowiednio zebrane dowody naukowe są w stanie jednoznacznie przekonać rolników do zasadności wdrażania odpowiednich działań w zlewni. Konieczne są również programy kompensujące rolnikom straty z potencjalnych zysków, które nie mogą być niższe niż zyski z uprawy.

Spotkanie było bardzo inspirujące. Przedstawione przykłady współpracy pomiędzy zespołem doradztwa rolniczego, hrabstwem i rolnikami są dowodem na to, iż realne zmiany są możliwe do osiągnięcia, przy ścisłej współpracy pomiędzy różnymi interesariuszami opartej na zaufaniu i wspólnym celu.

Tekst: Anna Kuczyńska, Marzena Nowakowska
Zdjęcia: zespół WaterProtect

 

flaga 7        water logo


Projekt finansowany jest w ramach programu Unii Europejskiej Horyzont 2020 na podstawie umowy nr 727450.

This project has received funding from the European Union’s Horizon 2020 Research and Innovation Programme under grant agreement No. 727450.

Niniejsza publikacja odzwierciedla jedynie opinie autorów, a Komisja nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie informacji, zawartych w publikacji.

Disclaimer: this publication only reflects the authors’ views and the Commission is not responsible for any use that may be made of the information it contains.